Komórki T regulatorowe były przedmiotem badań tegorocznych laureatów Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny i fizjologii – prof. Shimona Sakaguchiego, Mary E. Brunkow i Freda Ramsdella. Ich odkrycia dotyczące mechanizmów tzw. obwodowej tolerancji immunologicznej pozwoliły zrozumieć, w jaki sposób organizm chroni własne tkanki przed atakiem układu odpornościowego. To przełomowe odkrycie umożliwiło rozwój nowej gałęzi terapii komórkowych, w tym leczenia cukrzycy typu 1, choroby Hashimoto, stwardnienia rozsianego czy łuszczycy.
W Polsce pionierem badań klinicznych nad wykorzystaniem komórek T regulatorowych jest zespół prof. Piotra Trzonkowskiego z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. To właśnie w Gdańsku po raz pierwszy na świecie podano Tregi pacjentom w warunkach klinicznych. Doświadczenie to jest dziś rozwijane w ramach współpracy naukowej między Gdańskim Uniwersytetem Medycznym a Uniwersytetem Medycznym w Białymstoku, gdzie badania prowadzi prof. Artur Bossowski, kierownik Kliniki Pediatrii, Endokrynologii, Diabetologii z Pododdziałem Kardiologii UDSK.
- W naszym szpitalu pacjenci już otrzymują terapię komórkami T regulatorowymi. Pierwszych troje dzieci zostało włączonych do programu, który może spowolnić, a nawet zapobiec pojawieniu się objawów cukrzycy typu 1. W kolejce czekają kolejni pacjenci – podkreśla prof. Artur Bossowski.
Terapia, opracowana przez zespół prof. Trzonkowskiego, ma na celu zahamowanie procesów autoimmunologicznych niszczących komórki beta trzustki odpowiedzialne za produkcję insuliny. U pacjentów, u których w surowicy krwi wykryto przeciwciała przeciwko komórkom beta, możliwe jest wczesne zastosowanie leczenia, zanim rozwiną się objawy kliniczne choroby. Takie podejście otwiera szansę na całkowite zatrzymanie rozwoju cukrzycy typu 1.
- Cieszymy się, że pacjenci z Polski, w tym dzieci z Podlasia, mogą brać udział w badaniach klinicznych, które mają potencjał całkowicie zmienić sposób leczenia chorób autoimmunologicznych – mówi prof. Piotr Trzonkowski, prezes spółki PolTREG SA – spin-off Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego.
UDSK w Białymstoku jest jednym z sześciu ośrodków w kraju uczestniczących w międzynarodowym badaniu klinicznym fazy II, prowadzonym w ramach projektu PreTreg. W badaniu biorą udział dzieci w wieku 3–18 lat, u których stwierdzono wysokie ryzyko rozwoju cukrzycy typu 1. Projekt, realizowany z udziałem ośrodków w Białymstoku, Gdańsku, Warszawie, Łodzi, Katowicach i Opolu, uzyskał uznanie Amerykańskiej Agencji ds. Żywności i Leków (FDA), która dopuściła możliwość traktowania go jako badania rejestracyjnego.
Program badań przesiewowych, który poprzedził wdrożenie terapii, rozpoczął się w województwie podlaskim w 2023 roku z inicjatywy prof. Bossowskiego, konsultanta wojewódzkiego w dziedzinie endokrynologii i diabetologii dziecięcej. W ramach projektu przebadano już ponad 6 tysięcy dzieci. U 1,17 % z nich wykryto przeciwciała świadczące o ryzyku rozwoju cukrzycy typu 1.
Wyniki tych działań pozwalają otoczyć dzieci z grupy ryzyka kompleksową opieką diabetologiczną, psychologiczną i dietetyczną – oraz, w wybranych przypadkach, włączyć je do terapii komórkowej.
UDSK w Białymstoku łączy w swojej działalności naukową innowacyjność z empatyczną opieką nad dzieckiem. Dzięki projektom takim jak PreTreg, programowi badań przesiewowych i ścisłej współpracy z naukowcami z Gdańska, ośrodek w Białymstoku stał się jednym z kluczowych punktów na mapie europejskiej medycyny translacyjnej.
To przykład, że nauka i kliniczna praktyka – gdy działają razem – mogą nie tylko poszerzać wiedzę, ale realnie zmieniać życie pacjentów i ich rodzin.